Vrouwelijke schoonheid en het Jodendom

Geschreven door Dayan mr. drs. R. Evers

Voordat de priesters (kohaniem) het Heiligdom betraden wasten zij hun handen en voeten. Het wasvat werd bedekt met de spiegels, die de vrouwen gebruikten om zich mooi te maken voor hun mannen in Egypte. G’d zei Mosjé dat dit Hem het meest dierbaar was, omdat de vrouwen in Egypte zichzelf opmaakten om bij te dragen aan het voortbestaan van het Joodse volk, terwijl de mannen wanhopig waren.

Door de verdiensten van de moedige vrouwen bleef het Joodse volk in stand, ondanks de verdrukking. Later stonden de vrouwen hun spiegels vrijwillig af als bijdrage aan de constructie van het Misjkan.

Avraham Ibn Ezra (1092-1167) noemt deze bijdrage een overwinning van de geest op het lichaam. De Joodse vrouwen dienden G’d doordat zij goede daden hoger stelden dan een aantrekkelijk uiterlijk. Zij doneerden hun spiegels. Kan zoiets profaans, dat alleen op het uiterlijk gericht is, wel een instrument worden voor kedoesja (heiligheid)?

Dit was inderdaad de vraag die Mosje bezighield: ‘De Joodse vrouwen gebruikten de spiegels om zichzelf op te maken. Past zoiets mondains wel in de Tabernakel’!?. Toen Mosje deze gaven verwierp omdat ze op lichtzinnigheid zouden duiden, zei G’d: ‘Neem ze aan, want deze spiegels zijn Mij dierbaarder dan wat dan ook’.

Het lichamelijke deel van ons bestaan moeten we niet te snel verwerpen. Het huwelijk heet in het Jodendom kiddoesjien, van het woord ‘kadosj’ (heilig)! Het voortzetten van het Jodendom door het creëren van een nieuwe generatie, is één van de heiligste hoogten die een mens kan bereiken. Als een spiegel daarbij kan helpen, is er geen reden om dit te verwerpen voor de bouw van het Misjkan.

De zaak gaat nog wat dieper. De Midrasj verwoordt G’ds liefde voor deze spiegels in zeer opmerkelijke termen: ‘Door middel van deze spiegels vervulden deze vrouwen hun missie in Egypte. Wanneer hun mannen uitgeput van het harde werk naar huis kwamen, brachten zij hen te eten. De vrouwen namen dan de spiegels en keken naar zichzelf samen met hun mannen. De vrouwen verleidden dan hun mannen met de woorden: ‘Ik ben mooier dan jij’. Zo werd het Joodse volk groter’.

Toch is er nóg een diepere betekenislaag. Het Hebreeuwse woord voor spiegel ‘mar’a’ heeft dezelfde letters als ‘mar’e’, uiterlijk. Wij begrijpen dat we meer zijn dan hetgeen de spiegel weerkaatst. De spiegel kan immers niets prijsgeven van onze gevoelens, gedachten, herinneringen, dromen of aspiraties. Elke keer dat een koheen (priester) zijn handen zou wassen en in de spiegel zou kijken, zou hij geïnspireerd worden niet alleen zijn uiterlijk te analyseren maar met name zijn innerlijk. Ook degenen, die bij de koheen kwamen voor verzoening in het Beet haMikdasj (de Tempel), moesten op dezelfde manier worden benaderd.

Wie kwamen het meest in de Tempel? Mensen die op zoek waren naar verzoening met het Opperwezen door het brengen van een schuld- of zondeoffer. Hoe snel zal een koheen het individu achter het zondoffer niet veroordelen?! Hoe eenvoudig is het niet om te vergeten dat degene die een zonde begaat, niet noodzakelijkerwijs een zondaar is?
Eén van de belangrijkste lessen van de spiegels is dat mensen niet alleen dat zijn wat ze uiterlijk tonen. Gelijk een koheen begrijpt dat het gezicht in de spiegel niet zijn hele persoonlijkheid is, zo kon hij ook zijn pelgrims niet benaderen door ze te beschouwen als louter overtreders.

Is dat misschien niet de diepere boodschap achter de donaties van de vrouwen? Hun vastberadenheid en hun mesiroet nefesj (opofferingsgezindheid) werden gevoed door een diep geloof in de toekomst van het Joodse volk. Wanneer de profeet beschrijft hoe de Masjiach de mensen zal benaderen en bekijken, benadrukt hij dat ‘Hij niet zal oordelen naar het zicht van zijn ogen’(Jesjaja 11:3)

Iets dergelijks vinden we ook in de Pirké Awot (Spreuken der Vaderen): ‘Beoordeel iedereen positief’ (1:6). Met een kleine taalwending kan het woord iedereen `de hele persoon’ betekenen. Deze uitspraak is dan ook uit te leggen als: beoordeel de hele persoon, zijn uiteenlopende activiteiten, zijn innerlijk en uiterlijk, zijn geschiedenis en achtergrond en je zult tot een positief oordeel komen.

Misschien was dit de betekenis van het wasbekken in het geheel van het Misjkan (Tabernakel). Het weerspiegelde het geloof van de joodse vrouwen in de toekomst van het Jodendom, ondanks de gebroken geest van hun mannen. Het benadrukte dat een koheen eerst zichzelf moet verbeteren voordat hij de wereld en anderen kon helpen.

©Dayan mr. drs. R. Evers