Hoeveel “nieuwjaarsdagen” vieren Joden?

Waar komt “nieuwjaar” oorspronkelijk vandaan?
Bron: United with Israël.

De Romeinen hebben nieuwjaarsdag toegewijd aan Janus, de god van deuren waar januari de eerste maand naar genoemd is. Janus had twee gezichten, waarvan het ene gezicht vooruit keek en het andere gezicht naar achteren keek. Het is de gewoonte om het boekhouding van de afgelopen jaar af te sluiten en om goede voornemens te maken.

In de zevende eeuw was het gewoon door de Nederlandse heidenen en zijn kolonies om cadeaus uit te wisselen met nieuwjaar. De heilige Eligius (overleed rond 660) probeerde een eind te maken aan dit gebruik en andere gebruiken die gebruikelijk waren op oudjaarsavond die hij ongeschikt vond, maar het mocht niet baten.

Toen het Christendom verspreiden werden de heidense feestdagen of opgenomen in de christelijke kalender of helemaal weggelaten. In de vroege middeleeuwen vierde de meeste christenen in Europa de Aankondiging dag als het nieuwjaarsdag. Deze dag viel op 25 maart. Nadat Willem de veroveraar op 25 december in 1066 koning over Engeland werd, vervaardigde hij een decreet uit dat de Engelsen het oude heidense Romeinse nieuwjaar op 1 januari. Door deze actie werd de herdenkingsdag voor Jezus “verjaardag” op 25 december gezet om zo aan te sluiten op de kroning van Willem de veroveraar. 1 januari werd de herdenking van Jezus besnijdenis en het begin van het nieuwe jaar. Uiteindelijk werd deze vernieuwing verworpen en werd de viering van nieuw jaar weer gehouden op 25 maart.

Antisemitische oorsprong

In 46 of 45 voor de gangbare jaartelling had de Romeinse keizer Julius Caesar 1 januari als nieuwjaarsdag aangewezen. Caesar vierde de eerste nieuwjaarsdag met een grote aanval op de Joodse gezag in Galilea. Ooggetuigen verslagen zeggen dat er bloed vloeiden door de straten. Enige tijd later werd 31 december door de heidense Romeinen gevierd met veel drank en immorele bijeenkomsten. Zij geloofde dat ze op deze manier de chaotische kosmos aan het na spelen waren, voordat de goden orderin de kosmos bracht.

Op nieuwjaarsdag 1577 had de Paus Gregorius XIII een decreet uitgevaardigd dat alle Romeinse Joden op straffe van de dood aandachtig moesten luisteren naar de verplichte Katholieke bekering preek die werden gegeven na de vrijdagavond synagogen diensten. Op nieuwjaarsdag in 1578 heeft Gregorius een wet ondertekend die de Joden dwingt om belasting te betalen voor de ondersteuning van het “huis van Bekering” om Joden tot het Christendom te bekeren.

Op nieuwjaarsdag 1581 verordende Gregorius alle heilige boeken van de Romeinse Joodse gemeenschap te worden geconfisqueerd. Duizenden Joden werden tijdens deze campagne vermoord en door de gehele middeleeuwse periode was 1 januari de dag dat in het teken stond van antisemitische activiteiten, zoals het in brand steken van synagogen en heilige boeken, publieke martelingen en moord.

Ironisch is dat Israël een van de weinige landen is die nieuwjaarsdag heeft genoemd naar de Jodenhater Paus Sylvester, die overleed op 31 december. Vele Europese landen hebben deze naam overgenomen, waar het feest van de Paus na genoemd is, maar dan op 1 januari. De naam bereikte Israël waarschijnlijk door Ashkenazi invloeden, maar dan werd Sylvester eerder ironische bedoeld vanwege het antisemitisme.

Paus Sylvester had de Romeinse keizer Constantijn ervan overtuigd om Joden te verbieden om in Jeruzalem te leven en op de Concillevan Nicea had de Paus een groot aantallen antisemitische wetgeving aan gekondigd. Niet zo verassend dat Sylvester een heilige werd voor de kerk vanwege deze en andere “prestaties”. Zijn “heilige dag” die op 31 december valt, werd in het middeleeuwse Europa de nacht gebruikt voor antisemitische activiteiten, zoals het in brand steken van synagogen en heilige boeken, publieke martelingen en moord en andere anti-Joodse sport.

Zouden Joden het seculiere nieuwjaar kunnen vieren?
Bron: United with Israël

In tegenstelling tot Halloween of Valentijnsdag waarvan de heidense oorsprong bekend zijn en worden herdacht, is nieuwjaarsdag volledig een seculiere vrijdag.

Volgens het jodendom begint het nieuwe jaar op de eerste dag van Tishrei, de dag waarop G’d de mens schiep. Adam was in de herfst geboren toen de dagen korter werden en de nachten langer.

Toen Adam bemerkte dat dat de dage korter werden, dacht hij dat de wereld zou eindigen en dat de nacht het zou overnemen. Doordat hij van de verboden vrucht had gegeten, dacht hij dat de wereld zelf langzaam aan het sterven was.

Ons wordt verteld dat voor acht dagen Adam vaste en aan het bidden was. Toen merkte hij dat de dagen weer langer werden. Het licht kwam weer terug naar de wereld.

Met de eerste winter zonnewende realiseerde Adam dat dit een natuurlijk verschijnsel was. Toen vierde Adam voor acht dagen feest.

In de daarop volgende jaren hield Adam acht dagen van vasten en bidden en acht dagen om feest te vieren. Wij zien dat vanaf het begin er een soort feest was rond december. In elke cultuur, natie of religie heeft een soort van feest het einde van het jaar. Al deze mid-winterfeesten kunnen restanten zijn van Adam die de vader was van de gehele mensheid. Zo kan ook het nieuwjaar op 1 januari zijn gezet, omdat het de eerste maand is waar de dagen weer langer worden.

Zouden Joden een feestdag kunnen vieren die oorspronkelijk antisemitische was?

Dit onderwerp is een discussie voor de rabbinaat. Er zijn rabbijnen die vinden dat je nieuwjaar niet moet vieren vanwegen de heidense oorsprong en vanwege de link met antisemitische Paus Sylvester. De meeste rabbijnen zijn van mening dat de seculiere kalender niks met religie te maken heeft en dat nieuwjaarsdag een seculiere dag is. Zij beargumenteren dat de heidense oorsprong is vergeten in de wereld is en dat mensen nieuwjaarsdag ook niet associëren met een heidens feest. In tegenstelling tot Halloween of Valentijnsdag waarvan de heidense oorsprong bekend zijn en worden herdacht en zal dan niet moeten worden gevierd door iemand die zich afzijdig wil houden van het heidendom. Bijvoorbeeld Bne/bat Noach.

Als zodanig is er niks mis mee om uw Joodse en niet-Joodse vrienden een “Gelukkig Nieuwjaar!” te wensen.