Gilgoel: reïncarnatie van de zielen

Door Rabbijn prof. Efraim Sprecher; verslaglegging en voorwoord door de redactie

Inleiding

Rabbi Sprecher vertelde het volgende waar gebeurd verhaal.

Er was eens een man die zo erg aan toe was dat hij als een kasplantje aan machines lag om zo in leven te blijven. De dokter was een seculiere Jood en vanuit die gedachtegoed besloot hij op een dag de machine stop te zetten omdat geen enkel behandeling of methode mogelijk was. Hij deed dit met goede bedoelingen, daar was absoluut geen twijfel over mogelijk. De man stierf.
Op een nacht verscheen deze man voor de dokter en zei: “wat heb jij mij aangedaan? Het leven aan de machine was mijn tikkoen (ordenen van een chaos, in dit geval ordenen van de chaos door jouw zonde)! Door jou heb ik gefaald! Ik moet weer een gilgoel doen.” Hij bedoelde dat hij wéér moest reïncarneren om met zijn zonden maat voor maat af te rekenen. De dokter werd een Baal Tesjoeva’ en werd vroom!

Dit is écht gebeurd…

Sterven betekent dat de opstanding bestaat, waardoor we weten dat er geen einde is aan het bestaan onze nesjomme (ziel). Omdat het geen einde kent, leven en sterven en leven en sterven wij als een wiel en de plaats waar het weer de aarde aanraakt, keert de ziel terug en krijgt een lichaam, het wentel en raakt weer de aarde. Daarom heet reïncarnatie gilgoel, van de stam gal. Wiel is galgal. Het punt dat er was, draait weer verder en komt weer terug.
Jechzeq’el hanavie (profeet Ezechiël) ziet in zijn visioen wielen. Deze wielen wordt ‘Ofaniem genoemd. ‘Ofaniem zijn naast geestelijke wezens ook wielen. Als het wiel de aarde aanraakt, verschijnt aan deze zijde slechts het uiterste punt van de schepping. Dan wentelt het verder en komt na een rondwenteling weer terug en raakt deze aarde weer. Er zijn van die wielen voor ieder ogenblik, minuut, uur, week, maand, jaar, eeuw, etc. Alle wielen die je kunt bedenken zijn er: zij die omhoog stijgen en naar links en rechts bewegen, zoals je dat in de visioen van Jechzeq’el kunt lezen. Het leven eindigt hier en nu dus niet, het is als een wiel en draait weer rond.
De traditie leert ons dat de generaties gezamenlijk in een wiel wentelen en bij elkaar blijven. “oemoet bahar asjer attah oleh sjamma v’he’asef el-ameicha ka’asjer-mer aharon achicha behor hahar vajje’asef el-amav….Sterf dan op de berg waarop je naar boven gaat en word dan met je volksgenoten verenigd evenals je broer Aharon gestorven is op de berg Hor, en verenigd werd met zijn volksgenoten,” Dewariem/Deut. 32:50 betekent dat je met jouw generatie terug naar de andere zijde gaat om eventueel weer naar de aarde terug te komen.

In diverse artikelen hebben wij stil gestaan met het fenomeen “gilgoel”. Omdat dit een prachtig onderwerp met een liefdevolle boodschap van Hasjem aan de mensen is, hebben wij besloten hier meer bij stil te gaan staan. We beginnen met een sjie’oer die Professor Rav Efraim Sprecher precies een week geleden in Jeroesjalajiem aan ons heeft gegeven. Hij geeft in onze ogen bewijs dat zowel de gewone tekst in de TeNaCH als de Mondelinge Leer duidelijk aanwijzing geven dat Hasjem vanuit Zijn liefde gebruik maakt van gilgoel. Middels deze verslaglegging, maar ook de middels een geluidsopname van 0.55 minuten van deze sjie’oer willen wij jou de gelegenheid geven kennis te maken met dit fenomeen. Houdt er rekening mee dat de sji’oer Engelstalig is.

Ik adviseer eerst dit artikel te lezen en dan pas – met het artikel bij de hand – de geluidsopname te beluisteren. Veel plezier met de sji’oer van de rabbijn! Vragen kunnen gesteld worden middels het forum. Heb je een persoonlijke vraag aan de rabbijn over dit onderwerp, kun je deze HIER op het forum kwijt. Eens in de zoveel tijd bellen wij hem en stellen wij hem jullie vragen of wij stellen de vragen wanneer wij bij hem in Jeroesjalajiem in zijn lessen zitten.

In de komende weken hoop ik zelf een laagdrempelig artikeltje over gilgoel te schrijven.

Gilgoel van Qain en Hevel
Sji’oer (les) naar aanleiding Qorach Bamidbar/Num. 16:1-19:32
op 29 Siewan 5769
The Orthodox Union Jeroesjalajiem
Verslaglegging: Devorah
Opname: Alexander

In Parasja Qorach Bamidbar/Num. 16:1-19:32 heeft de rabbijn de gilgoel van de broers Qain en Hevel (Kain en Abel) in de neven Qorach en Mosje aangehaald, om aan te tonen dat reïncarnatie een Bijbels concept is.
Ari z”l leert ons in Sjaar HaGilgoeliem dat Qorach de gilgoel van Qain en Mosje de gilgoel van Hevel was, zoals Ari z”l in zijn Sjidoer HaArizal ook uitlegt dat Rabbi Elezar ben Azarja een gilgoel van Sjmoe’el Hanavi (profeet Samuel) was. Hij leert ons dat middels gilgoel Qain de kans kreeg zijn jaloezie op Hevel te overwinnen. Wanneer hij daarin als Qorach geslaagd zou zijn, zou zijn ziel gereinigd worden van de moord op zijn broer. Hij zou dan direct naar Olam Haba gegaan zijn. Er was dus sprake van onafgemaakte zaken die recht getrokken moesten worden, maar hij faalde zijn gilgoel door als Qorach toch weer met dezelfde zonde in te laten: kinah; de zonde van de jaloezie.

Jaloezie is een vreselijke zonde. Van de Tien Woorden (Geboden) wordt alleen kinah in plaats van hebzucht, boosheid, ijdelheid enz. genoemd, omdat kinah de bron van alle zonde is. Qorach was jaloers op Mosjes taak en Qorach – als een verheven mens die de eer kreeg 24 visioenen van de Tempeldiensten door de Levieten te mogen aanschouwen en voorzag dat hij voorvader van de grote Sjmoe’el Hanavi zou worden (Rasji) – accepteerde niet dat Mosje, voorvader van de gevallen Jonathan ben Gersjom ben Mosje, de leider van het hele volk zou zijn. Sjmoe’el hanavi, zijn afstammeling zou de grootste profeet in chesed – liefdadigheid – worden, dat zich al op zijn tweede jaar uitte, terwijl Jonathan ben Gersjom-ben Mosje een Sadduceeër werd. Ondertussen was Sjmoe’el hanavi niet met zijn voorvader Qorah eens toen hij in Sjmoe’el Alef 11:6 zei dat niet Mosje en Aharon zichzelf als leiders hadden aangesteld, zoals Qorach in zijn jaloezie hen van beschuldigde, maar Hasjem Zelf!
Deze keer straft Hasjem middels Mosje Qorach in tegenstelling tot toentertijd met Hevel. In Bamidbar/Num. 16:30 maakt Mosje namelijk van exact dezelfde woorden gebruik als wat er met het bloed van Hevel gebeurde toen Qain hem vermoorde (Bereesjiet/Gen. 4:11). In vs. 30 wordt namelijk hetzelfde beschreven als in Bereesjiet/Gen. 4:11: …patsah ha-adamah resp. min-ha’adamah ‘asjer patstah… Qorach onderging zelf levend wat het bloed van Havel onderging toen de aarde haar mond opende. Qorach slikte Mosje’s rol als leider niet. De aarde slokte hem op. Dit concept in Halacha heet “middah keneĝed middah”: maat voor maat.

Dit concept kent zijn oorsprong in Bereesjiet/Gen. 1:26 waarin Hasjem zegt dat wij naar Zijn beeld – tselem – geschapen zijn. De stam van tselem is tsel. Tsel betekent ook schaduw. Hasjem reageert als een schaduw op onze goede, maar ook op slechte daden. Wanneer je tsedoke geeft (geld aan een goed doel), hoef je niet bang te zijn dat je dat geld zal missen, want Hasjem zorgt er voor dat dit geld ongemist of op een of ander manier als beloning terugkomt. Het betekent dus ook dat Hasjem ons straft op de manier zoals wij zondigen. Daarom was het middah keneĝed middah voor Qorach toen de aarde haar mond opende om Qorach op te slokken, zoals de aarde haar mond voor het bloed van Hevel opende en deze opslokte, zoals Qorach niet slikte dat zijn neef leider van het volk zou blijven. RaMBaN leert vervolgens dat een scheur van een aardbeving nooit meer dicht gaat. Hier wordt dus duidelijk van een wonder gesproken toen Qorach werd opgeslokt en de aarde haar mond vervolgens sloot.

De kinderen van Qorach overleefde deze ramp ternauwernood toen zij tijdens het opslokken van de aarde tesjoeva’ deden. Zij gingen naar sje’oel (hel) en weer terug (Bamidbar/Num. 26: 10-11) toen zij de woorden van Mosje hoorde dat deze mannen, de mannen van Qorach, niet Mosje maar Hasjem hebben uitgedaagd (Bamidbar 16:29-30).

Waarom gilgoel?
Maar als Hevel een goed mens was en geen tesjoeva’ (inkeer) en tikkoen nodig had, waarom moest hij gilgoel in Mosje doen?
Zonder Hevel kon Qain niet terugkeren. Alle Joden zijn voor elkaar verantwoordelijk. Dat geldt ook voor kinderen ten aanzien van de ouders en visa versa, maar ook voor de levende ten aanzien van de doden. De zonde van kinderen hebben net zo effect op de nesjomme van de ouders in Gan Eden als de tesjoeva’ van de kinderen voor de ouders in sje’oel (Sjmoe’el Alef 12:15). Bamidbar 20:15 bevestigt dit in wajre’oe lanoe mitsrajiem wela’avotejnoe… en de Egyptenaren deden kwaad tegen ons en onze voorouders…. “Het draaien in het graf” is ook een Joodse gedachtegoed.

Er zijn nog meer aanwijzingen in het Heilige Schrift dat wijst op het bestaan van gilgoel. Jesjajahoe 60:21 leert “we’ammech koelam tsaddieqiem… en al Jouw mensen zullen rechtvaardig worden…” Daarom is gigoel een daad van liefde van Hasjem waarin Hij ons de gelegenheid geeft onze nesjomme als het waren te recyclen, zodat geen Jood zal falen! … ammech koelam… De getalswaarde van gilgoel als chesed – liefdadigheid – is 72. De Tetragrammeton – J-H-W en de H – (Hasjem) heeft zijn oorsprong in de in: “Ik ben die Ik ben” (Sjmot/Ex. 3: 14). Voor die tijd stond Hij bekend als de Sjem ha-meforasj, de 72-lettergrepige Naam van G´d, bestaande uit 216 letters.

Qorach is een acroniem van “tsaddieq katamar jifrach…een tsaddieq zal uitkomen en bloeien”
tsaddieQ
katamaR
jifraCH
Katamar komt van tamar, wat dadel betekent. Het duurt erg lang wanneer de bloesem van dadels uitkomen.

RaMBaN leert ons dat de beste vers dat naar gilgoel verwijst te vinden is in Roeth 4:16-17: … joelad-ben ‘lenaomi… er is een zoon die geboren is bij Naomi… (vs. 17) terwijl er duidelijk sprake was dat Roeth het kind baarde. Daarnaast gaf Naomi – al sterk op leeftijd – het kind van Roeth de borst …wasjitehoe becheqah, wathie-lo le’omened… (vs. 16). Dit is het bewijs dat hier sprake is van een gilgoel. Naomi voedde haar reeds overleden zoon, de eerste echtgenoot van Roeth, omdat zij de nesjomme van haar zoon Mahlon in de baby van Roeth herkende.

Mahlon had in feite als Jood nooit mogen trouwen met Roeth, de gojsje (niet-Joodse) dochter van de koning Eglon van Moav. In die dagen was Moav een van de meest – op moraal gebaseerde – vervallen rijk ter wereld, waarbij de hedendaagse Las Vegas in het niet valt. Hierin moest tesjoeva’ gedaan worden: Roeth deed als Moabitische prinses gioer en werd Joods. Vervolgens, nadat zij alijah heeft gedaan, trouwde zij met de tachtigjarige welgestelde Opperrabbijn van Israel, Boaz. Hijzelf stamt af van de verboden verhouding van Jehoeda en Tamar. Toen hij met Roeth trouwde, was zijn tijd op aarde reeds afgelopen. Zijn huwelijksnacht was daarom extra tijd om de zaad van melech hamasjiech (van koning messias) in de baarmoeder van Roeth te kunnen leggen. Hij wordt het product van verboden relaties van beide kanten. Het kind, eigenlijk Mahlon, werd ‘Oved (werker) de grootvader van Dawied Hamelech!

Een andere verwijzing naar gilgoel kunnen wij vinden in het verband tussen Bereesjiet 13:9 én in Roeth 1:8 ev. Lot, voorvader van Moav en de neef van Avraham, ging weg toen Avraham zei: “…hipared na’ mealaj… scheidt jezelf van mij…” Hij koos zijn deel en verliet Avraham. Dat was zijn fout. Hij had moeten zeggen dat hij nooit van zijn oom zou afscheiden. Lot kwam als Roeth terug en deed tikkoen toen Naomi tegen Roeth en ‘Orphah zei dat zij terug naar Moav moesten. Maar Roeth scheidde zich niet voor de tweede keer, maar davqah bah…(Roeth) kleefde aan haar (Naomi) in plaats zich van haar te scheiden.

Geriem zijn ook gilgoeliem
Jona is volgens de Zohar het symbool van de nesjomme die voor zijn missie – de gilgoel – wegrent. Uiteindelijk wordt de nesjomme net als Jona gedwongen de taken die hem zijn opgelegd uit te voeren. Daarnaast leert de Zohar, maar ook de Gaon van Wilno, dat iedere ger al voor zijn toetreding tot het Jodendom al een nesjomme (Joodse ziel) had, want een niet-Jood is niet in staat de taken van een Jood op zich te nemen. Het interessante is, is dat het meest herhaalde mitswe in de Tora betrekking heeft met geriem. Het gebod luidt dat geboren Joden goed dienen te zijn voor de geriem. Dit gebod wordt in de Tora wel 36 keer herhaalt! Volgens Chofets Chaim houdt Hasjem meer van geriem dan van geboren Joden, omdat geriem Halachisch gezien slechts één Ouder heeft en geboren Joden wel drie (vader, moeder en Hasjem) waarin zij hun liefde en aandacht moeten verdelen. We leerden al eerder dat Hasjem als een Schaduw op onze daden reageert, middah keneĝed middah. Ook hierin.

Tot slot vraagt RaMBaN zich af waarom Mosje het boek van Ijov (Job) moest schrijven, waarin het kwade goede mensen treft centraal staat. Ook Ijov was een gilgoel die middels lijden tikkoen moest doen voor onafgeronde zaken die volgens de Zohar in het verleden ligt.

Lees ook:
De reis van de Joodse ziel
Waarom “sterven” sommigen voor hun tijd, en keren terug?
Gilgoel hanesjamot: migratie der zielen
Joods-zijn door keuze: de Geriem en reïncarnatieleer

©Prof. Rav Efraim Sprecher en FAQ-online 2009