De Matrix en het Jodendom

Geschreven door de redactie

Het enige ding dat wij controle is onze keuze en wat wij kiezen creëert onze wereld.

Eerst een algemene vraag: wie ziet hierboven verband met Zo zult gij heden weten, en in uw hart hervatten, dat de HEERE die God is, boven in den hemel, en onder op de aarde, niemand meer!

אֵין, עוֹד

Ejn ‘od: lett.: niets meer. Dwariem/Deut. 4:39. Wat betekent nu in de essentie ejn ‘od uit Dwariem/Deut. 4:39? Ejn ‘od mbt Dwariem/Deut 4:39 betekent dat naast G’d geen ander realiteit bestaat. Moet jij je voorstellen. Géén ander realiteit. Je zit hier op je werk en dat is géén realiteit. Wel vanuit een menselijk perspectief, want knijp maar in je arm, dat kan behoorlijk zeer doen. Maar vanuit het perspectief van de Hasjem zijn wij géén realiteit. Dus… naast G’d is niets. WAT is niets kunnen we als volgende vraag stellen. Dat is onvoorstelbaar… Dáárom zegt Dwariem 4:39 dat NIETS naast G’d bestaat. Dit moet je goed opvatten. Het fenomeen “niets” staat niet naast Hem en is gelijk aan Hem. Dat niet realiteit is. Niets dat naast G’d is betekent dat Hij Alleen bestaat. Hij Alleen is Realiteit en wij zijn als het ware Zijn gedachte. Zijn Wil. De wereld kan onmogelijk uit zichzelf bestaan. Ook dat betekent Dwariem 4:39 en past binnen dat Matrix-concept. Het proces “scheppen” gaat daarom altijd maar door. Iedere seconde en minder (zo snel gaat het) worden we steeds als het ware op nieuw geschapen. Als of we opgebouwd zijn zoals een beeld van een tv of pc. Het zelfde effect is als je een licht boven je hoofd vasthoudt om een kamer te beschijnen. Zodra je het licht weg haalt, is het donker. Zodra G’d stopt ons iedere seconde op te bouwen, bestaan wij niet meer. Hij hoeft alleen maar Zijn hand als het ware uit de schepping te halen. Deze Matrixgedachte wordt overigens door de RaMBaM ondersteunt.

Thomas A. Anderson is bediende bij een softwareontwikkelaar en heeft een illegale parttime bijverdienste onder het hackeralias “Neo”. Neo wordt gecontacteerd door een groep rebellen onder leiding van Morpheus. Morpheus geeft Neo de keuze om uit de Matrix te ontsnappen naar de “echte wereld”, of onwetend terug te keren en er te blijven. De Matrix is een computersimulatie van de wereld zoals hij was in 1999, gemaakt om mensen onder controle te houden.

De “echte wereld” is in de toekomst, hoewel niemand weet welk jaar het is. Wat Morpheus wel weet is dat ergens in de 21ste eeuw kunstmatige Intelligentie werd uitgevonden die de macht van de mensheid uiteindelijk overnam. Mensen dienen nu als herbruikbare energiebron voor de machines. De Matrix is een illusie om hen onwetend en kalm te houden.

Neo wordt door de energiecentrale uitgespuwd en door de bemanning van de Nebuchadnezzer (het schip van Morpheus) opgepikt. In ijltempo wordt hij opgeknapt en opgeleid. De Matrix is namelijk geen foutloze simulatie en sommige regels in de programmatuur kunnen uitgebuit worden. Dit is essentieel, want de Matrix wordt bewaakt door Agenten, intelligente programma’s die overal kunnen opduiken. Tijdens zijn tijd daar vormt hij een band met Trinity.

Morpheus gelooft dat Neo “de Uitverkorene” is (Engels: ’the One’, anagram van ‘Neo’), diegene waarvan voorspeld is dat hij de oorlog tussen de mensheid en de machines tot een eind kan brengen. Om dat zeker te weten moet echter “het Orakel” geraadpleegd worden, dit is een oude vrouw die in de Matrix leeft.

Cypher, ook ooit door Morpheus “bevrijd” maar beu in de “echte wereld” te leven, heeft hen echter verraden aan de Agenten. Voor de bemanning de Matrix weer kan verlaten wordt Morpheus gevangengenomen. Enkel Neo en Trinity slagen erin levend terug te keren uit de Matrix. Daar zetten ze een onmogelijke reddingsmissie op touw.

Neo krijgt de keus een rode pil te slikken, en uit de matrix gewekt te worden, of een blauwe pil te slikken en alles van zijn ontmoeting te vergeten. Deze gebeurtenis begint in de Westerse maatschappij spreekwoordelijke betekenis te krijgen: ook buiten de context van de film wordt “rode pil” gebruikt als symbool voor ontwaken uit illusies.

Het verschil tussen de rode en de blauwe pil ligt in het bewust willen zijn of je leven als een droom te leiden. Door de rode pil wordt je wakker in de realiteit, in de waarheid. Helaas kiezen de meeste mensen voor de blauwe pil.

Uiteraard is de film zelf niet een verfilming van de Tora, maar het heeft een hoge “Aish.com” gehalte. De film is dus een machtig beeld dat universele begrip van Jodendom uitdrukt. Daarnaast toont de film niet alleen maar overeenkomsten, maar ook duidelijke verschillen met het Jodendom. Echter zullen we alleen de overeenkomsten bespreken.

Tien jaar geleden, toen bestond de film nog geen eens, kwam een jongenman bij rabbijn Motty Berger van Aish.com. Hij vertelde hem Israël te willen verlaten omdat hij geen vreugde vond in het lernen. De rabbijn reageerde: ‘Stel je krijgt een pil om te willen lernen, zou het dan nemen?’ Half jaar later kwam hij de jongeman weer tegen en vroeg of hij misschien op vakantie was. De jongeman antwoordde dat hij Israel nooit verlaten heeft en leerling is op de jesjive. ‘Ik heb de pil genomen, maar wat is de pil?’ De rabbijn antwoordde: ‘realiteit, meer weet ik niet.’

Met andere woorden: iedereen kan “een pil” nemen en lernen leuk gaan vinden.

Realiteit en Illusie

Deze wereld is een illusie. Gegenereerde door een hogere afmeting van realiteit. Iedere molecule, ieder detail wordt op dit moment opnieuw gecreëerd. Niets is statisch. Onze volledige wereld is een uitdrukking van een Hogere Bron. Er is een Hoofdprogrammeur, voorbij de Matrix en het heelal is Zijn programma.

Olam, het Hebreeuws woord voor “wereld”, is van de wortel dat “verborgen” betekent. De wereld is het masker van G’d. Schil de laag van deze wereld weg en kijk voorbij de Matrix om een glimp van De Programmeur te krijgen.

De Matrix in het licht van het Jodendom is als het ware de economie. De economie wordt overdag door onze krachten en energie gevoed. Overdag produceren wij dus. In onze vrije tijd consumeren wij de economie om de economie op gang te houden. Wij denken dat wij van de economie leven. Nee, de economie leeft van ons. Het zuigt ons leeg, waardoor wij geen tijd hebben voor ons gezin, laat staan voor de Tora. Na ons leven komen wij letterlijk met lege handen te staan. Je hebt een onvruchtbaar bestaan geleden. Mensen denken dat ze uitsluitend voor zichzelf leven, want dat is ook de gehele opzet van deze mensen, maar in feite worden zij geleefd. De Matrix [economie] is de wereld van illusie die je leegzuigt. De maatschappij creëerde de Matrix voor hun eigen benefit. Maar de machine nam de macht over de maatschappij en houdt de maatschappij in zijn economische greep. Wanneer je doodgaat heeft de economie flink van je geprofiteerd. Vroeger had de economie nog een solide basis door producten als edelstenen, edelmetaal en harde dollars. De economie was tastbaar. Anno 2007 is economie niet meer dan een emotie die onze levens zodanig beheerst dat niet wij de economie in onze greep hebben, maar de economie heeft ons in zijn greep.

Echter een groot en essentieel verschil tussen de Matrix en ons leven is dat de machine Matrix niet zeker van zijn positie is, waardoor hij agressief op de tegenstanders die de rode pil hebben geslikt reageert. Dit doet hij door middel van vervolging middels de “Agents”. Heden ten dagen is de economie erg zeker van zichzelf en maakt zich niet druk om de mensen die besloten hebben uitgeplugd van het systeem te zijn. Degene die de rode pil slikken en los van deze economische maatschappij willen leven, worden [nog] niet [meer] vervolgd. Je gaat je gang maar. Immers, de meeste mensen blijven “ingeplugd” in deze economisch gerelateerde maatschappij.

Voordat Adam en Chava van de vrucht van de boom van Kennis van Goed en Kwaad aten, wisten zij dat alles wat van G’d kwam “goed” was en wat niet van G’d kwam, was “kwaad”. Echter waren Adam en Chava niet bewust van het concept Goed en Kwaad, want het speelden geen rol in hun volmaakte leven. Maar toen zij van de vrucht hadden gegeten, zei G’d dat zij zouden sterven. Een negatieve gevolg van de oorzaak. Is dit echt zo negatief? Later zullen we dat ontdekken.

Ondertussen werden Adam en Chava bewust het concept goed en kwaad, alleen wisten zij nog niet wat zij als kwaad en wat zij als goed konden aanduiden, omdat goed en kwaad verstrengeld raakten. Wat jij kwaad vindt, kunnen wij immers goed vinden en visa versa. De illusie is dus geboren: goed en kwaad is subjectief geworden. Adam en Chava kregen illusie over goed en kwaad en kon het niet meer duidelijk duiden. Maar door de Tora – de handleiding van dit leven – zijn wij dankzij G’ds voorzienigheid en Zijn liefde in staat goed en kwaad te definiëren én dus te onderscheiden. Middels de Tora kun je op twee manieren tot G’d komen:

Als een Tsaddiek (rechtvaardige) leven: na de dood ga je van de ene kamer van de wereld naar de andere kamer. De Tsaddiek is iemand die als het ware nooit gerookt heeft, dus is de verleiding van rokende mensen om hem heen geen struikelblok.
Als Ba’al Tesjoevah leven: na je dood stap je van Olam hazeh (deze wereld) in de Olam haba (toekomstige wereld). Je hebt dit bereikt doordat je eerst niet als rechtvaardige hebt geleefd waardoor je tesjoeva hebt moeten doen. Net als iemand die gerookt heeft en gekozen heeft te stoppen. Rokende mensen blijven een struikelblok, een uitdaging.
Adam koos voor het tweede.

Voordat Adam en Chava van het verboden vrucht aten, zag hij zijn lichaam als het ware als een werkpaard. Als je op een paard rijdt stoort men zich niet dat het paard in tegenstelling tot jou geen kleding draagt. Ruiter en paard zijn immers geen eenheid. Zo was dat ook voor het eten van de verboden vrucht. Voor het eten van de vrucht identificeerde Adam zichzelf met zijn ziel. Na het eten van de verboden vrucht, identificeerde hij zichzelf met zijn lichaam: ‘ik ben naakt’. Maar dat is een illusie. De lichamen zijn wij niet. Wij denken dat de realiteit “ik voel dus ik leef” is. Dat is niet juist, want ondertussen kunnen wij ook meeleven met een film die ons twee uur met zijn illusie onze emoties in zijn greep houdt. Wij leven vaak met een film mee en zijn niet meer van de realiteit om ons heen bewust. We zitten twee uur naar een illusie te kijken. Zo is het ook met het eten van de boom van Kennis van Goed en Kwaad: goed en kwaad is met elkaar verweven en een illusie geworden.

Hoe weet je het verschil? Onwetendheid lijkt zalig!
Iedere maatschappij produceert mensen die hartstochtelijk overtuigd worden dat hun geloof de ware religie hebben, zijn zelfs gewillig zijn om ervoor het te sterven. De meerderheid van de mensen zijn de producten van maatschappij. Bijna iedereen beweert dat iedere andere godsdienst verkeerd is. Op de een of andere manier leven een miljard mensen in een illusie. Misschien heeft niemand monopolie op de waarheid en zit iedereen verkeerd. Wordt wakker en wordt intellectueel onafhankelijk van de maatschappij die jouw leven vormde. Anders bent je slechts een marionet van de maatschappij. En de maatschappij laat sommige mensen vernietigende fouten maken…

Hoe wist Neo dat hij niet aan de Matrix ingepluged was en in een leugen leefde? Hoe weten wij dat wij wakker zijn? Wij weten dát wij wakker zijn zodra wij überhaupt ons afvragen of wij dromen. Zodra je dit afvraagt wordt je uit de illusie wakker. In ons huidige leven uit dit met de stelling: ‘Is dit alles in het leven?’ Mensen die dit afvragen gaan dan opzoek naar meer dan een maatschappij waar alles draait om consumptie. Je realiseert je dat er meer is tussen hemel en aarde. Zodra je dit weet maak je vervolgens de keuze mee te blijven – ingeplugd te blijven – in de economische Matrix en dus de waarheid niet wilt weten. Je gaat terug te leven in die illusie. In de film was dit precies de situatie waarin Cypher zich bevond. Hij koos om weer ingeplugd te worden. Hij wilde graag genieten van zijn biefstuk, ook al weet hij dat het slechts een illusie is.

Toen Neo van de Matrix los werd gemaakt, vroeg hij aan Morpheus of hij dood of levend was. Hier komen wij op het – voor ons – negatief aspect “dood”.

Voordat Adam van de verboden vrucht at, was hij een ziel met een lichaam. Na het eten werd hij een lichaam met een ziel met al zijn lichamelijke beperkingen. G’d zei dat hij zou sterven als hij van de vrucht zou eten en dat was niet voor niets. Wij ervaren dit al straf, echter het is de bevrijding van de ziel. Illusie is dood, de werkelijkheid is levend. Door dood worden wij gezuiverd van het lichamelijke kwaad. De zuivering is pijnlijk. Doodgaan en het instappen van Olam hazeh in Olam haba is hetzelfde als je een lange tijd niet kunt zien. Zodra je weer kunt zien, doet het licht pijn aan je ogen.

Morpheus moest de mensen overtuigen om niet de blauwe maar de rode pil te kiezen. Helaas kozen de meeste de blauwe: het niet willen weten. Deze mensen zijn als een virus. Deze mensen zijn zo losgeslagen van de waarheid en werken vernietigend om hen heen. Een virus neemt alleen, zuigt en ondertussen worden zijzélf weer door de Matrixstelsel leeggezogen. Dieren daarentegen zijn afhankelijk van hun omgeving. Dieren en natuur zijn symbiotisch. Mensen die wel voor de rode pil kiezen, overstijgen zowel de illusie als de symbiotisme van dier en natuur.

Ondertussen moet je – wanneer je gekozen hebt voor de waarheid – in de illusie leven aan de hand van de mitswot. Door het houden aan de mitswot ben je niet ingeplugd aan de economische Matrix, maar je bent dan aan G’d geplugd.

Jetzer hara is het deel van ons die naar het lichamelijke en de illusie hunkeren, die zich dikwijls geïdentificeerde met het lichaam. Een van de uitdagingen van leven moeten deze macht aanwenden en kanaliseren zodat het niet de vrije loop kan krijgen.

De Wachowski broers maakten de film. Toen er naar de naam van het schip van Morpheus gevraagd werd, antwoordden zij: ‘De Nebuchadnezzar is inderdaad een Bijbelse referentie, van het boek van Daniel.’ Nebukadnessar heeft Jeroesjalajiem overmeestert, de Tempel verbrand en de Joden mee genomen als balling. Uiteindelijk kreeg de hand van G’d greep op zijn leven. Het leven van Nebukadnessar’s leven markeerde het pad van bewustzijn, wakker worden en tenslotte de verandering. Een heel geschikte naam voor een schip wiens bemanning geweid is mensen bewust te laten worden voor de waarheid.

Die Ene
Neo: Wat. ..wat gebeurt er met mij?
Morpheus: Jij bent de Ene, Neo. Je hebt slechts een korte tijd naar mij uitgekeken, maar ik heb mijn volledige leven gewijd om naar jou uit te kijken.

De scène verandering naar onze wereld: Wat is de Messias, de Ene? Messias van het Hebreeuws woord dat betekent “gezalfde ene” – is verwijzend naar de procedure voor het inluiden van een Joodse koning. De Masjiach zal een Joodse koning over Israël zijn, dat uit het huis van David komt. Hij zal een instrument in het brengen van de wereldvrede en bewustzijn van G’d in de mensheid zijn.

Het Orakel: Jij weet waarom Morpheus jou bij mij bracht om mij te zien?
Neo: Ik denk het.
Het Orakel: Wat denk je? Denk jij dat jij de Ene bent?
Neo: Ik weet het niet.

Laat ons kijken naar een eerdere redder. Wist Mosje dat hij de Joden uit de handen van de Egyptenaren zou bevrijden? Voordat Mosje Leider werd van G’ds uitverkorenen, is hij opgegroeid aan het hof van de farao, had hij een mens omgebracht, werd uiteindelijk een schaapherder.

De Messias is dus een normaal mens, zoals jij en wij, die zijn leven wijdt om iets groots en unieks te bereiken. Hij is niet geboren als de Masjiach; hij wórdt die Ene als resultaat van zijn unieke levensmissie. Joodse Traditie leert ons dat in iedere generatie ergens op de wereld een potentiële Messias rondloopt, alleen weet hij het [nog] niet…

Er is nog een grote overeenkomst tussen de Joodse Masjiach en Neo. In het Jodendom is de Masjiach de beloning van je zelfverlossing. In het christendom is dit anders. Christenen denken dat de Masjiach terug zou moeten komen om joú te verlossen. Christenen relateren dit aan de hand van Romeinen 11:26. Daar staat geschreven: en zó zal heel Israël worden gered,zoals geschreven staat: ‘komen zal uit Sion de verlosser, afwenden zal hij van Jakob de goddeloosheid; dit is het verbond van mij met hen wanneer ik hun zonden wegneem’. (Jes. 59,20-21; 27,9) Helaas heeft Paulus of degene die Romeinen geschreven heeft, de tekst uit Jesjajahoe 59:20 naar zijn eigen hand gezet dan wat er werkelijk geschreven staat. In Jesjajahoe 59:20 staat namelijk:

וּבָא לְצִיּוֹן גּוֹאֵל, וּלְשָׁבֵי פֶשַׁע בְּיַעֲקֹב–נְאֻם, יְהוָה

And a redeemer will come to Zion, and unto them that turn from transgression in Jacob, saith the LORD.

NT spreekt het OT tegen. Het verschil in deze teksten mag duidelijk zijn: de christelijke versie van Jesjajahoe, geciteerd in Romeinen 11, geeft dus aan dat de Masjiach de zonden zou wegnemen. Jesjajahoe daarentegen leert ons dat wij tesjoeva dienen te doen en dan pas zal de Masjiach komen. Ook hier wordt aangetoond dat de mens vast zit in de illusie van goed en kwaad. Toen G’d aan de 70 volkeren de Tora aanbood, hebben zij “nee” op Zijn “rode pil” gezegd. De Joden waren als enige die “ja” zeiden. Hierdoor geven wij gelijk antwoord op de vraag wat “er met die Joden” toch aan de hand is. Waarom zij zo “anders” (willen) zijn. Wij zijn anders omdat wij niet op deze Matrixwereld zijn ingeplugd. Toen de Joden de rode pil aannamen in vorm van de Tora, werd de wereld afhankelijk van de Joden. Vandaar dat christenen gelijk hebben: zij hebben inderdaad een ander nodig voor hún bevrijding. Zij hebben gelijk dat zij de Zoon van G’d nodig hebben voor hún verlossing, want wat is Jezus naast Messias? Zoon van G’d. Christenen kunnen niet zonder de Zoon van G’d verlost worden. Klopt dit wel? Is het begrip Zoon van G’d in de Tora een bekend fenomeen? Ja zeker. De Joden worden de Zoon van G’d genoemd! Mosje moest van G’d naar de farao en claimde:

כֹּה אָמַר יְהוָה, בְּנִי בְכֹרִי יִשְׂרָאֵל

Thus saith the LORD: Israel is My son, My first-born. Sjmot/Ex. 4:22.

De gojiem kunnen inderdaad niet zonder de Zoon van G’d. Zij zijn van hen afhankelijk. Want zij hebben de Tora aanvaard en leren dat buiten de illusie van Goed en Kwaad en de gehele Schepping één Waarheid bestaat: G’d Alleen is de Realiteit. Ondertussen wilden de christenen deze eerst geboren Zoon van G’d doden, omdat zij in hun ogen hún Zoon van G’d hebben de gedood. Of erger: G’dsmoordenaars. Dit was tevens het begin van het antisemitisme wat vanuit het christendom ontstaan is. Het Christendom vervolgde 2000 jaar degene die voor de rode pil hadden gekozen. Deze vervolging mondde uit op de Sjoa wat 6.000.000 Joodse slachtoffers eiste, iets minder dan het totaal aantal Joodse slachtoffers tussen de oprichting van de kerk en 1939.

Nee, Neo is niet het Jezus-model, maar het model van de Joden. Ondanks hun falen en fouten zullen zij er komen en dankzij hen zal de Masjiach zijn taak doen. Net als Neo zal de Masjiach in de eerste instantie niet weten dat hij de Masjiach is. Ook hij zal zijn fouten en falen kennen, maar net als de Joden (en in de film zoals Neo) zal hij uiteindelijk slagen. Niet heel Israël weet van deze taak die haar duizenden jaren geleden is opgelegd. Wat wij wel weten is dat die eindtijd nabij is, want de Joden beginnen al in hun taak als Licht onder de volkeren te slagen. Zij tonen wat verlossing is en dan komt de Masjiach. Dan zal heel Israël bewust zijn van haar taak. Niet alleen de christenen denken te weten hoe dit allemaal gaat aflopen. Wij weten hoe het gaat aflopen: tesjoeva. Zij het vrijwillig, zij het door G’d gedwongen zodat de Masjiach kán komen.

Bronnen:
Sjioer: “The Matrix and the Jewish Reality” door rabbijn Motty Berger van Aish.com te Jeroesjalajiem
Beyond the Matrix van Aish.com
Wikipedia

©FAQ-online 2007