Chabad Lubavitch

Bron: Chabad Nederland

De Lubavitcher Rebbe, rabbijn Menachem Mendel Schneerson, heeft in 1994 dit aardse leven moeten inruilen voor een hoger bestaan. Meer dan veertig jaar heeft de Rebbe leiding gegeven aan een chassidische stroming, die onder zijn leiderschap is uitgegroeid tot een van de bekendste en grootste bewegingen binnen het hedendaagse traditionele Jodendom.

Zo’n driehonderd jaar geleden is in Rusland het Chassidisme ontstaan. De Ba’al Sjem Tov (1698-1760), de eerste chassidische Rebbe, zag dat er binnen het Jodendom een grote groep mensen was die door gebrek aan joodse kennis nauwelijks in staat was zich als jood te handhaven. De moeilijke materiële omstandigheden, het antisemitisme en de pogroms maakten het bijna onmogelijk aan kennisverrijking te doen. Maar Jodendom zonder kennis is te vergelijken met een lichaam zonder ziel.

De joodse intelligentia van toen had weinig oog voor deze problematiek en hield zich voornamelijk bezig met het verrijken van eigen kennis. Hieruit kwamen de beroemde joodse studiecentra, zoals die in Wilna, voort. De Ba’al Sjem Tov en zijn naaste volgelingen, allen grote joodse geleerden, begaven zich, aanvankelijke vermomd als schoenmakers, handelaren en zwervers, tussen hun medejoden en verleenden in het geheim steun op materieel en spiritueel gebied. Zo ontstond de infrastructuur waaruit de chassidische beweging is ontsproten. De eenvoudige, arme, onwetende joden ontwikkelen zich en gingen op hun beurt aan de slag om anderen te steunen, zoals ze dat van de Ba’al Sjem Tov hadden geleerd. De beweging groeide en de gedachte dat naast de Talmoedstudie ook het gebed en de studie van joodse filosofie essentieel zijn, won steeds meer terrein.

De Ba’al Sjem Tov werd opgevolgd door rabbi Dov Ber van Mezeritch (?-1772). In de periode na hem vond een splitsing plaats in de chassidische beweging. De leerlingen van rabbi Dov Ber hadden zich verspreid over Rusland en Polen en vormden eigen kringen. Na het overlijden van rabbi Dov Ber ontwikkelden deze kringen zich op hun eigen wijze.
Zij waren uiteraard gebaseerd op de leer van de Ba’al Sjem Tov, maar onderscheiden zich door specifieke kenmerken en een eigen benadering. De stromingen die ontstonden als gevolg van deze “splitsing” vallen absoluut niet te vergelijken met de diverse stromingen binnen het Christendom. Immers, binnen het Christendom bestaan dogmatische verschillen tussen de groeperingen, terwijl dat bij de chassidische stromingen niet het geval is. De chassidische stromingen namelijk zijn alle gebaseerd op een leer, namelijk, Tora en Traditie, of juister geformuleerd, de Schriftelijke Leer (Tenach) en de Mondelinge Leer (Talmoed).

Ook de niet-chassidische stromingen binnen het traditionele en oorspronkelijke Jodendom zijn op de zelfde basis gegrondvest. Geworteld in dezelfde grond is het Jodendom pluriform; het kent ruimte toe aan meerdere belevingswijzen. Het is zoals een gezin. Wie de kinderen observeert, zal zien dat ze eigenlijk allemaal hetzelfde doen: ze eten, drinken, slapen, gaan naar school, spelen, doen aan sport en bespelen muziekinstrumenten. Echter, de één slaapt meer, de ander gaat met meer enthousiasme naar school, weer een ander speelt heel veel. Dit zien we ook wanneer we de diverse stromingen binnen het traditionele Jodendom beschouwen. Iedere stroming heeft een eigen voorkeur en een eigen specialiteit, terwijl ze allemaal alle disciplines beoefenen en allemaal dezelfde wetten in acht nemen.
Misschien wel de meest geniale leerling van rabbi Dov Ber was rabbi Schneur Zalman van Liadi (1745-1812), die ook bekend staat als de ‘Alter Rebbe’. Hij is de grondlegger van het Chabad Chassidisme, dat ook wel Lubavitch Chassidisme genoemd wordt, naar het plaatsje Lubavitch, waar de beweging is ontstaan.

Rabbijn Menachem Mendel Schneerson, de Lubavitcher Rebbe, was de zevende leider van de Chabad-beweging. De Rebbe werd in 1902 geboren in Nikolajev (Rusland) en vernoemd naar zijn overgrootvader, de derde Lubavitcher Rebbe, die de kleinzoon was van de ‘Alter Rebbe’. De vader van de Rebbe was de opperrabbijn van Yakatrinslav. Hij genoot bekendheid als een groot Talmoedgeleerde en was specialist op het gebied van de joodse mystiek. Omdat het niet mogelijk was leraren te vinden die het intellectuele niveau van de jonge Menachem Mendel aankonden, onderwees en begeleidde zijn vader hem tot zijn huwelijk persoonlijk.
Op  zevenentwintig jarige leeftijd trouwde Menachem Mendel Schneerson met de dochter van de vorige Lubavitcher Rebbe, rabbijn Joseph Jitschak Schneersohn z.l. Via Rusland, Polen, Duitsland en Frankrijk arriveerde de Rebbe in 1941 in de Verenigde Staten. Ondertussen had hij gestudeerd aan de universiteiten van Leningrad en Berlijn en aan de Sorbonne.
Zijn schoonvader had zich reeds in New York gevestigd en de basis gelegd voor het hoofdkwartier dat zou uitgroeien tot de invloedrijkste joods-religieuze naoorlogse beweging. De Rebbe werd de rechterhand van zijn schoonvader, diens leerling en  secretaris.

Een jaar na het overlijden van zijn schoonvader nam de Rebbe het leiderschap van de beweging over. ‘Oeforatsto‘ ‘en gij zult u verspreiden’  werd het motto van de Lubavitcher beweging en van de Rebbe; jezelf wegcijferen en anderen helpen, hiaten in de joodse wereld opvullen. De vorige Rebbe was al begonnen met het uitzenden van sjloechiem – gezanten – naar Marokko, Tunesië, Engeland, Australië, Frankrijk en tal van staten in de V.S. De Rebbe verhonderdvoudigde deze uitzending. Er is bijna geen land ter wereld waar de vertegenwoordigers van de Rebbe niet zijn. Overal helpen zij de joodse gemeenschap ter plaatse; van Zaïre tot Zweden, van Hongkong tot Zambia. In Israel, Californië, Argentinie en Nederland. Schertsend wordt wel gezegd dat je twee dingen overal ter wereld tegenkomt: Coca Cola en Chabad.

Wat is het geheim van Chabad, waaraan is het succes van de beweging te danken?
Chabad is de afkorting van chochma, biena en da’at, de drie verstandelijke eigenschappen/vermogens van de mens. De chabad-filosofie houdt in dat de mens steeds het verstand als coördinatiepunt moet kiezen. Het verstand is het punt van waaruit het lichaam en de menselijke gevoelens gecontroleerd dienen te worden.Want als de mens alleen  vanuit zijn gevoel  zou leven en zijn verstand slechts  gebruiken zou in dienst van het gevoel, dan was er nagenoeg geen verschil tussen mens en dier. Gevoelens kunnen heel positief en goed zijn, maar ze zijn dat niet per se. Interne leiding is noodzakelijk om ervoor te zorgen dat de mens mens blijft.

Hierin ligt mogelijk de kern van het succes van Chabad en van de Rebbe, die alles droeg en inspireerde. Een mens die vanuit zijn verstand leeft en zijn verstand voedt met de G’ddelijke zuiverheid van Tora en Traditie, zal geliefd zijn bij G’d en bij de medemens. Naar hem zullen anderen willen luisteren, omdat zichtbaar is dat deze mens naastenliefde en niet zelfzucht en eigenbelang, als leidraad neemt.

Het Jodendom doet niet aan zending en missie. Het dwangmatige hiervan was ook de Rebbe vreemd. De sjaliach, de gezant van de Rebbe, dient zichzelf te beschouwen als een ANWB-richtingwijzer; hij geeft  aan welke weg de juiste is. Of de reiziger zijn advies opvolgt, is aan hem of haar.

In 1994, op de derde dag van de joodse maand Tammoez, heeft Hasjeem de Rebbe naar Zich teruggeroepen. Maar de Rebbe heeft een rijkdom aan wijsheid achtergelaten. De grootse en geniale infrastructuur die hij heeft opgebouwd, blijft  functioneren.

Ook in Nederland zijn  sjloechiem,  afgezanten van de Rebbe. Ten aanzien van Nederland met zijn helaas sterk gedecimeerde Joodse Gemeenschap is de policy steeds geweest om geen  aparte organisatie op te richten, maar de bestaande Nederlandse structuur de respecteren en op alle fronten te steunen. Zo treffen wij  Chabad rabbijnen in Amsterdam, Den Haag, Rotterdam en op vele plaatsen in de Mediene. Maar hoewel Chabad Holland dus niet probeert zich teveel te  profileren, bestaat er wel degelijk een organisatie. Zo komen de sjloechiem regelmatig bijeen en is er intensief telefonisch en email contact.

De leiding van Chabad Holland ligt bij de twee hoofdsjloechiem, de rabbijnen I.Vorst en B. Jacobs. De financiën van de diverse Chabad stichtingen worden vooral beheerd voor de heer S.Vorst. Maar allen blijven zich met G.ds Hulp inzetten voor de groei en bloei van Joods Nederland.