Moet je mishandelde ouders eren?

Geschreven door Rabbijn prof. Efraim Sprecher en  vertaald door de redactie.

In Sjemot staat: ‘eer je vader en moeder’ en in Wasjjiqra 19:3 ‘je zult jouw vader en moeder respecteren’. Dit zijn bronnen uit de Tora dat kinderen verantwoordelijkheid hebben naar hun ouders. Ouders moeten deze respect krijgen, want er zijn “drie partners in een persoon: G’d, de vader en de moeder. Over een persoon die zijn vader en moeder eert, zegt G’d: ‘Ik beschouw dit alsof ik onder hen woon en Mij ook eren.’ [Talmoed Kiddoesjien 30b].

Wat is respect en wat is eer?
Respecteren betekent dat een kind niet op de plek van een ouder staat of zit, de ouders niet tegenspreekt of een ouder bij de voornaam noemt.
Eren beteken dat wanneer een kind volwassen wordt, zijn ouder van eten, drinken en kleding moet voorzien en vervoer moet geven wanneer dit nodig is [Kiddoesjien 31b].

Moet een kind een ouder eren wanneer deze hem/haar heeft mishandeld?
Er worden tegengestelde standpunten gegeven met betrekking de verplichting van respect hebben wel of niet. Dit wordt beargumenteerd tussen de Sjoelchan Aroech en de Rema.

De Sjoelchan Aroech J.D. 240:18 stelt: “ook al is jouw ouder een rasja [een slecht persoon] en een schender van de Tora, [toch] moet men zijn ouders eren en respect aan hen tonen.”
De Rema is daar niet mee eens en zegt: “Men is niet verplicht om slechte ouders te eren, tenzij de ouder tesjoeva heeft gedaan.”

De positie van de Sjoelchan Aroech dat je in alle omstandigheden respect moet tonen aan je ouders, is gebaseerd op de RaMBaM. Deze oordeelde dat een kind zijn ouders ondubbelzinnig moet eren, zelfs als zij slecht zijn. Deze uitspraak die de opdracht geeft onvoorwaardelijke eer te geven is gebaseerd op de veronderstelling dat het respecteren van de ouders een functie is van de biologische relatie tussen ouders en kinderen en dat deze onafhankelijk staat van de aard van hun persoonlijke relatie. De RaDBaZ legt uit dat men respect aan de slechte ouders moet tonen, waardoor wellicht in de toekomst door de ouders tesjoeva wordt gedaan, waardoor het kind in feite retroactief de mitswa van het eren van de ouders schendt.

ReMa vindt dat kinderen vrij gesteld moeten worden om hun slechte ouders te eren. Dit wordt door een aantal passages in de Talmoed ondersteund. In Sanhedrin 47a bijvoorbeeld lezen wij hoe koning Chezkijahoe zijn vader een fatsoenlijke begrafenis ontnam door zijn lichaam vast te maken met touwen op een pallet en deze werd voortgesleept. RaSJi legt vervolgens uit dat Chezkijahoe de mitswe van het eren van de ouders niet overtrad, want deze mitswe geen betrekking heeft op slechte ouders. Koning Chezkijahoe’s doel om zijn overleden vader te onteren was het tonen van zijn minachting en boosheid omdat zijn vader avodah zara [afgoderij] had verspreid. Sanhedrin 85 en Jevamot 22 gaat er vanuit dat ouders die zich niet gedragen volgens de normen van de fatsoenlijke samenleving, geen ouderlijke eer verdienen.

Respect en eer voor ouders gaat dus niet automatisch, maar worden verdiend door verdiensten. Alleen wanneer ouders tekenen van tesjoeva vertonen en proberen weer goed te maken met hun kinderen.

©Rabbijn prof. Efraim Sprecher